Kayak
‘Dat wat mij niet doodt, maakt mij sterker’ (Friedrich Nietzsche)
Op 7 mei verschijnt ‘Out of This World’ van de Nederlandse formatie Kayak. Nog een jaartje te gaan en dan mag de groep zelfs zijn vijftigste verjaardag vieren. Mede-oprichter, enige overblijver van de originele bezetting en al een halve eeuw muzikant is multi-instrumentalist en componist Ton Scherpenzeel (69). In een aangename babbel hadden we he onder meer over zijn leven, zijn muziek en ‘zijn band’ Kayak. (Paul Van de gehuchte)
STUDIOALBUM NUMMER ACHTTIEN
In 2019 verscheen nog een live album en nu is er jullie nieuwe langspeler. Hoe is dat in zijn werk gegaan?
‘Dat zijn echt twee totaal verschillende dingen. We hadden een hiaat van een jaar en waren van plan een volgende studioalbum op te nemen. Dat zou dan begin 2020 gebeuren. Vervolgens kwam corona roet in het eten gooien. Optreden was niet meer mogelijk en toen dachten we dat mooi te kunnen invullen met een live plaat. Die hebben we dan in eigen beheer uitgebracht, los van InsideOut Music waarmee we een overeenkomst hebben voor drie studioalbums. ‘Live 2019’ kwam uit als een ‘Limited Edition’ en die is nu zo goed als uitverkocht. Iedereen blij.’
En hoe verliepen dan de voorbereidingen voor ‘Out Of This World’?
‘Het songmateriaal was al klaar eind 2019 en toen kreeg ik dan die hartaanval en aansluitend kregen we te maken met corona. De opnames zijn dan verschoven naar 2020. Zo heeft het allemaal wat langer geduurd dan oorspronkelijk de bedoeling was. Maar nu is het zover en komt de release er aan. Streefdatum is zeven mei.’
In hoeverre heeft de hartaanval eind 2019 je leven veranderd?
‘Als dat je overkomt dan word je je opnieuw bewust van het betrekkelijke van het leven en hoe vergankelijk je wel bent. Dan word je wel even met de neus op de feiten gedrukt. In zoverre versterkte het eigenlijk wat ik voelde; dat je op je zevenenzestigste niet helemaal onkwetsbaar meer bent en zomaar dood kunt gaan. Het kwam ook als een donderslag bij heldere hemel. Ik had nergens last van en er niets van gemerkt. Tot op het moment, die ene dag dat ik me niet lekker voelde. Het was wel een klap waar ik ongeveer een half jaar voor nodig had om van te bekomen. Eigenlijk ben je fysiek na drie dagen al terug opgeknapt. Ik kreeg een stent ingeplant, maar vervolgens moet je daar mentaal nog mee leren omgaan en dat heeft me wel wat tijd gekost.’
WIE ZINGT WAT
Jullie zijn met maar liefst vier vocalisten. Hoe beslis je wie welk nummer zingt?
‘We hebben Bart als hoofdzanger, maar als extra troef hebben we, mezelf meegerekend, nog drie muzikanten die eveneens vocaal hun mannetje kunnen staan. En met ruim meer dan een uur aan materiaal voorhanden heb je misschien dan wel een paar songs die beter geschikt zijn voor één van die anderen. Dus in principe zingt Bart het. Tenzij we oordelen dat het beter tot zijn recht komt als het wordt gezongen door Marcel, Kristoffer of mezelf. We proberen dat dan uit en als dat beter aanvoelt dan houden we vast aan die keuze.’
Door de jaren heen is jullie muziek blijven evolueren. Waar blijf je de inspiratie halen?
‘Muziek maken is voor mij het leukste wat er is. Je creëert iets dat er voor nog niet bestond. Dat blijft mijn drijfveer, mijn motivatie. En ik heb het geluk dat ik daarvoor een band heb die dat dan samen met mij wil uitvoeren. Zolang al die elementen voorhanden zijn en die bezieling er is, dan kunnen we daarmee doorgaan.’
En voor de teksten?
‘Daar heb ik het wat moeilijker mee, want dan stelt zich de vraag; waar ga ik het nu weer over hebben. Doch uiteindelijk komt dat dan wel weer voor elkaar. Vaak begin je met een zinnetje of een kreet. Soms begin je met een coupletje, soms begin je met niks en komt daar muziek op. Op een gegeven moment versterkt het elkaar. Een tekst is voor mij iets uitpakken waarvan je niet weet wat het is. Je bent een soort beeldhouwwerk aan het maken en dan opeens - zo werkt het voor mij toch - zie je waar het over gaat. Dan kun je er nog dingen aan verbeteren, toevoegen of net weg laten. Het is eigenlijk een proces van elimineren. Ik heb geen voorkeur voor bepaald thema’s. Meestal schrijf ik de tekst in functie van de titel. Bijvoorbeeld ‘The Way She Said Goodbye’, nou dat wordt een liefdesliedje. Het leukste vind ik een tekst die je op meerdere manieren kunt uitleggen. Zodat iedereen er het zijne of het hare kan uithalen. Mijn interpretatie is zeker niet zaligmakend. Als jij er iets anders in leest dan is dat prima.’
Kijk je ook al eens over je schouder naar de muziek van andere bands, bijvoorbeeld Toto of Electric Light Orchestra?
‘Ik ken het werk van die bands. En daar zit wel een soort van vergelijking in tussen wat Kayak doet en zij doen. In de manier waarop de liedjes gemaakt en gearrangeerd worden zijn er parallellen. Maar ik denk dat de verschillen groter zijn dan de overeenkomsten. In vroegere tijden verwees men vaak wat Kayak betreft naar Yes, Focus, Genesis. Ja, ik zeg maar, je kan met slechtere dingen vergeleken worden.’
TURBULENTE TIJDEN
De groep heeft al veelbewogen periodes gekend onder meer met het overlijden van Pim Koopman en het onverwachte vertrek van bandleden. Hoe ga je daarmee om?
‘In het geval van Pim viel dat heel zwaar. Ook omdat hij meer was dan een collega, hij was een vriend die ik al sinds 1970 ken. We hebben samen Kayak opgericht. Zijn door dik en dun gegaan. In 1976 is hij dan vertrokken en dat was gemakkelijker om te verwerken dan zijn overlijden in 2009. Je bent natuurlijk dan ook veel jonger en dan neem je dat gewoon mee en ga je verder. Als je ouder bent begint het allemaal wat zwaarder te wegen. Pim was bepalend voor Kayak, ook nu nog. Hij was een vriend en een rivaal. Een briljant componist en een geweldige drummer. Los van het persoonlijke was het een zware aderlating voor de band. Ik heb toen zeker een jaar getwijfeld of ik nog wou doorgaan met Kayak. Het was te emotioneel om onmiddellijk een beslissing te nemen. Soms denk je dat had Pim nooit gewild, maar ja dat weet je niet echt en daar heb je op dat moment ook geen boodschap aan. Een groep muzikanten aansturen; het is een gevoelskwestie. Een jaar later speelden we dan dat eerbetoon concert. Eerst zag ik er erg tegenop, maar toen dat voorbij was heb ik de knoop doorgehakt en beslist om door te gaan met Kayak.’
Is de huidige bezetting een blijvertje?
‘Ik hoop van wel, maar dat denk ik iedere keer. Het is sowieso iets eenvoudiger omdat we maar met vijf zijn in plaats van zeven. En het is ook een band, op mij na, die helemaal nieuw is. De groep die in 2004 uit elkaar ging was toen toch al een zevental jaar bij elkaar. Met het overlijden van Pim gebeurde er toen iets dat naderhand niet meer te repareren viel. In ons lange bestaan hebben we heel wat personeelswissels gehad om allerlei redenen. Sommigen stoppen met muziek of gaan wat anders doen. Ze hebben geen zin meer, gezondheidsredenen, een gezin, wat dan ook. Dus wat er met deze bezetting gaat gebeuren weet ik niet. Ik hoop alleen dat we nog geruime tijd kunnen doorgaan.’
‘Out Of This World’ wordt aangeboden in verschillende versies onder meer op rood vinyl. Gaat dat van de groep uit of de platenmaatschappij?
‘Ze maken een basisversie (zwart vinyl) en daarnaast kan je dan kiezen uit twee kleuren. De bloedrode is een gelimiteerde weergave, eigenlijk de ‘band versie’. Daar kunnen we dan zelf een beperkt aantal van kopen. En dan is er nog eentje in geel vinyl en de ‘Out Of This World’ slipmat. Die kan je zowel apart kopen als in bundel met de langspeler/cd. Voor mij maakt de kleur niet zoveel uit. Al maakten ze die pimpelpaars met een geel randje, dat zal me echt een biet zijn. Als het maar goed klinkt. Volgens mij blijft zwart vinyl kwalitatief de beste uitvoering om naar te luisteren. Dus wat mij betreft… . Uiteindelijk gaat het nog altijd om de muziek.’
TIJD VOOR EEN REVEIL
Jullie hadden een lange onderbreking van 18 jaar. Wat bracht je ertoe om Kayak te laten herrijzen?
‘Daar is een lange tijd, ongeveer vijf jaar, overheen gegaan voor Pim en ik besloten om Kayak nieuw leven in te blazen. Oorspronkelijk zou het project zelfs een andere naam krijgen. Doch toen kwam zanger Max Werner er terug bij en dan had je plots de kern van Kayak terug samen. Dan zou het gek zijn om de naam Kayak niet te gebruiken. We gingen dan shoppen, doch blijkbaar was er bij platenmaatschappijen geen interesse. We spreken dan over de periode 1997-’98. Dus alles bleef op de plank liggen. Uiteindelijk hebben we dan een soort van reünieconcert gegeven op uitnodiging van ‘De Kast’ een Nederlands programma. Die jongens bleken ook bezig te zijn met een label. Toen stelden ze voor om iets bij hun uit te brengen. We hadden een tiental nummers klaar liggen en daar wilden ze wel eens naar luisteren. En zo is de bal terug aan het rollen gegaan.’
Je bent een muzikale duizendpoot, lid geweest van Camel en Earth & Fire, muziek geschreven voor film, jeugdtheater, cabaret. Is er iets waar je spijt van hebt en zou zeggen: dat nooit meer.
‘Nou nee. Bepaalde dingen zullen echt niet meer op mijn pad komen, maar je leert wel overal van. Ik heb destijds meegewerkt aan een soort van gelegenheidsformatie rond een Nederlandse kerkorgel organist Klaas Jan Mulder. Dat heette Kajem. Daar werd ik voor gevraagd en dat ze mij willen door mijn naambekendheid dat snap ik wel, maar dat had heel weinig met mij van doen. Daar word ik soms nog wel eens mee geconfronteerd. Het was zeker geen hoogtepunt in mijn carrière. Aan de andere kant, het hoort er allemaal bij. Als muzikant heb ik nog nooit een aanbod afgewezen.’
Mocht je geen musicus zijn wat voor werk zou je dan doen?
‘Dat is een lastige vraag, want sinds mijn achttiende ben ik voltijds muzikant. Ik denk dat ik zou kiezen voor een beroep waarin ik iets maak. Ik ben geen schrijver maar ik schrijf graag, ik ben geen tekenaar maar teken graag. Nu, het zijn hobby’s waar ik evenveel plezier aan beleef als aan muziek maken. Dus in die richting had ik het wel gezocht.’
SPORT EN SPEL
Pim heb je leren kennen bij de lokale volleybalclub.
‘Klopt ja. Is eigenlijk niet de ideale sport voor een muzikant. Tijdens het volleyballen lijden je vingers en handen er nogal onder. We woonden in dezelfde buurt. Onze beide vaders werkten bij de Nederlandse omroep in Hilversum. Dat was toen een hele grote organisatie die onder meer ook heel wat sportverenigingen telde. En zo hebben we elkaar leren kennen bij de volleybalclub in een gymzaaltje in Hilversum. Daar stond ook een piano en zo is het allemaal begonnen.’
Ben je tussendoor blijven sporten?
‘Jammer genoeg niet. Had ik dat blijven doen, dan was ik in oktober 2019 misschien niet getroffen geweest door een hartaanval. Dus nee, ik ben absoluut geen sportman. Nu ga ik wel iedere dag een uur lopen, maar dat is voor mij dan de limiet. Ja, daar ben ik wel achter gekomen dat een uurtje per dag lopen goed is voor mijn gezondheid.’
Op 17 maart jl. was er in Nederland een stembusgang. Hoe sta je tegenover politiek?
‘Over het algemeen, ik ga niet in details treden, vind ik het niet iets om een liedje over te maken. Het heeft wel zijn impact op wat je doet of kan doen. Je krijgt te maken met beslissingen die voor jou worden genomen. Laat ik het zo zeggen; ik ben blij dat ik niet in de politiek zit. Ik ga wel stemmen, doch deze keer heb ik tot aan het stemhokje getwijfeld op wie ik zou stemmen. Er waren enorm veel partijen waaruit je kunt kiezen. Als er maar drie partijen zijn dan is het een stuk eenvoudiger. Nu stonden er maar liefst zevenendertig op de lijst. Nou ja, ik wist het eerst allemaal niet, maar heb tenslotte gekozen voor Partij voor de Dieren. Vooral dan om mijn mededogen te tonen voor onze leefomgeving.’
OP ZOEK NAAR
Je schrijft en tekent. Heb je tijd over voor nog andere hobby’s?
‘Een tijd geleden ben ik begonnen met genealogie. Zoeken naar mijn afstamming heeft een paar leuke verhalen opgeleverd. Maar dat doe ik maar heel af en toe. Heel veel archieven kun je nu online raadplegen. Helaas nog lang niet alles en dan moet je naar de desbetreffende gemeente gaan om ter plaatse in het archief te duiken. Als je ver genoeg teruggaat dan heeft ongeveer de helft van de Europese bevolking dezelfde afstamming. Als je in de zeventiende eeuw bij de adel terecht komt - wat niet zo moeilijk is met al die vreemdgangers - dan kruisen de wegen zich. Wat ik vooral interessant vind is dat je in een andere tijd terechtkomt. Hoe de mensen in die tijd dachten, wat ze deden, hoe ze zich in leven hielden. Het feit dat je nooit verder kwam dan tien kilometer ver van je woonplaats. Ik ga ook graag kijken naar opschriften van graven van bekende personen of koningshuizen. Het is een wereld waar ik me graag in verlies.’
Je hebt een rijkgevulde carrière. Wat zou je nog graag willen verwezenlijken?
‘Ik zou nog wel eens een liedje willen schrijven dat van A tot Z klopt. Tot nu toe is er altijd wel iets wat er aan schort. Maar, neem dat het me morgen zou lukken, ja wat moet ik dan nog? Toch vind ik dat het belangrijkste wat ik nog te doen heb. Mocht het dan ook nog een dikke hit worden dan zou dat mooi meegenomen zijn. Daar ben ik absoluut niet tegen. Ik verdien er graag wat geld aan. Muziek maken overstijgt voor mij de gezelligheid van een tijdverdrijf. De zakelijke aspecten zijn bij zoiets als muziek, zeker als de spoeling wat dunner wordt wat de laatste jaren het geval is, best wel lastig. Sinds de komst van corona is het zelfs een regelrechte ramp. Je brengt een plaat uit en je mag die niet eens live spelen. Concerten online boeien me niet echt. Ik geef nog altijd de voorkeur aan een volgepakte zaal, mensen die komen luisteren naar je muziek, de interactie, de energie die je ervan krijgt dat blijft voor mij het belangrijkste. Laten we hopen dat dit snel weer mogelijk wordt.’
